หนึ่งในข่าวการศึกษาสำคัญในช่วงเดือนที่ผ่านมา คือ การประกาศผลการจัดอันดับมหาวิทยาลัยของ Times Higher Education World University Rankings by Subject 2022 ทั้งนี้ ในกลุ่มสาขาวิทยาศาสตร์กายภาพ (Physical Sciences) มี 6 มหาวิทยาลัยไทยติด 1,000 ลำดับแรก โดยมหาวิทยาลัยของไทยที่ได้อันดับ 1 คือ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.) จัดอยู่ในอันดับที่ 501-600 ของโลก เป็นปีที่สองติดต่อกัน
เบื้องหลังสำคัญของความสำเร็จครั้งนี้ ส่วนหนึ่งมาจากผลงานตีพิมพ์เชิงวิชาการหลายร้อยชิ้นรวมถึงการถูกการอ้างอิงผลงานจากงานวิจัยเป็นจำนวนมากอง ศาสตราจารย์ ดร.ภูมิ คำเอม อาจารย์ประจำภาควิชาคณิตศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ มจธ. เจ้าของผลงานวิจัยด้านทฤษฎีจุดตรึง (Fixed Point Theory)
ทฤษฎีจุดตรึง (Fixed Point Theory) เป็นแขนงที่สำคัญแขนงหนึ่งในสาขาของการวิเคราะห์เชิงฟังก์ชัน (Functional Analysis ) ที่สามารถประยุกต์กับการช่วยหาคำตอบให้กับสมการต่างๆ เพื่อหาคำตอบที่เหมาะสมที่สุด หรือปัญหาค่าน้อยที่สุด และมีการใช้ประกอบการอธิบายหาคำตอบและการประยุกต์ใช้ในการแก้สมการยากๆ อย่างเช่นปัญหาทางด้านคณิตศาสตร์ประยุกต์ ฟิสิกส์ เคมี ชีววิทยา รวมถึงวิทยาศาสตร์ประยุกต์ในหลายสาขา โดยจากข้อมูลของ THE พบว่า ในช่วง 2 ปีที่ผ่านมาการตีพิมพ์งานวิจัยด้านทฤษฎีจุดตรึงของ ศาสตราจารย์ ดร.ภูมิ มีมากกว่า 150 ชิ้น
ศาสตราจารย์ ดร.ภูมิ อธิบายว่า งานของตนเองเป็นงานวิจัยเชิงทฤษฎี ที่ในต่างประเทศให้ความสำคัญมาก เพราะทฤษฎีเหล่านี้จะถูกใช้อ้างอิงในงานวิจัยพื้นฐาน (Basic Science) เพื่อให้ความถูกต้องในทางวิชาการและได้รับการยอมรับ ซึ่งสุดท้ายแล้วงานวิจัยพื้นฐานเหล่านี้ ก็จะถูกนำมาต่อยอด จนเกิดเป็นผลงานที่เป็นประโยชน์กับมนุษย์และสังคมในที่สุด
“งานวิจัยนี้ไม่ใช่การศึกษาความรู้ที่มีอยู่ในตำรา แต่เป็นงานวิจัยเพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่ เป็นการคิดทฤษฎีขึ้นมาแปะบนหิ้งไว้ก่อน และทฤษฎีเหล่านี้ที่ได้รับการยอมรับ จะมีนักวิชาการนำไปอ้างอิง เพราะเขาเห็นว่างานของเรามีคุณค่า ซึ่งสุดท้ายก็จะเกิดการนำไปใช้ได้จริงในด้านนั้นๆ ตัวอย่างเช่น การทำให้ภาพจากกล้องวงจรปิดมีความชัดเจนขึ้นนั้น การพัฒนาโปรแกรมเพื่อจัดการกับภาพเหล่านี้ จะมีการใช้ทฤษฎีจุดตรึงและกระบวนการทำซ้ำ การประมาณค่ามาเป็นข้อมูลฐานในการสร้างสมการเพื่อการคำนวณ ซึ่งหากไม่มีการคิดทฤษฎีมาก่อน ก็ยากที่จะทำให้งานวิจัยได้รับการยอมรับและต่อยอดจนเห็นผล ” ศาสตราจารย์ ดร.ภูมิ กล่าว
นอกเหนือจากด้านทฤษฎีจุดตรึง ผลงานวิจัยของ ศาสตราจารย์ ดร.ภูมิ ที่ได้รับการตีพิมพ์และถูกอ้างอิงเป็นจำนวนมากแล้ว อีกปัจจัยหนึ่งที่ มจธ. ได้เป็นมหาวิทยาลัยอันดับ 1 ของไทยในกลุ่มวิทยาศาสตร์กายภาพ ก็คือ การสร้างเครือข่ายทางวิชาการทั้งภายในมหาวิทยาลัย ภายในประเทศ และในระดับนานาชาติ
“การตั้งเป็นกลุ่มวิจัยทฤษฎีจุดตรึงและการประยุกต์ (Fixed Point Theory and Application Research Group) เพื่อสนับสนุนกันและกันในการทำงานวิชาการเพื่อเผยแพร่และตีพิมพ์เมื่อหลายปีก่อน ได้ช่วยให้ในช่วง 3 ปีที่ผ่านมา มีงานตีพิมพ์ด้าน Physical Science ของอาจารย์ มจธ. เพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน นอกจากนี้การที่ผมและอาจารย์ในกลุ่มมีการพบปะ ประชุม และทำความร่วมมือกับหน่วยวิจัยหรือสถาบันของมหาวิทยาลัยในต่างประเทศ รวมถึงการเชิญศาสตราจารย์ที่มีชื่อเสียงระดับโลกให้เดินทางมาบรรยาย ประชุม แลกเปลี่ยนและทำงานวิจัยร่วมกับเรารวมทั้งมีความร่วมมือโครงการวิจัยมากกว่า 15 ประเทศ ทำให้ตอนนี้เรามีนักวิจัยหลังปริญญาเอกทั้งไทยและต่างชาติ 9 คน และนักศึกษาปริญญาเอก ที่เป็นชาวต่างชาติ มาอยู่กับเรากว่า 30 คน และเรามีนักศึกษาปริญญาเอกที่ไปทำวิจัยร่วมในต่างประเทศปัจจุบันมากกว่า 10 คน ทั้งหมดนี้ทำให้ มจธ.มีคะแนนการจัดอันดับในกลุ่มสาขาวิทยาศาสตร์กายภาพ สูงเป็นอันดับ 1 ของประเทศไทยสองปีติดกัน”
ความสำเร็จในเชิงวิชาการของงานวิจัยเชิงทฤษฎี ที่ได้รับสนับสนุนจากหลายภาคส่วน ทั้งจากมหาวิทยาลัยที่ให้งบประมาณและทุนเพชรพระจอมเกล้า สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) หรือ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ในอดีต ที่สนับสนุนทุนวิจัยเพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่ ร่วมถึงหน่วยงานอื่นๆ ทำให้ มจธ. ได้มีการจัดตั้ง “ศูนย์เชี่ยวชาญด้านวิทยาศาสตร์เชิงทฤษฎีและการคำนวณ” หรือ TaCS-CoE (Center of Excellence Theoretical and Computational Science) ขึ้น
ศาสตราจารย์ ดร.ภูมิ คำเอม
“ผมอยากให้ TaCS-CoE เป็นสถาบันที่ได้รับการยอมรับและมีความร่วมมือในประเด็นหรือปัญหาด้านวิทยาศาสตร์เชิงทฤษฎี (Theoretical Science) กับสถาบันและหน่วยงานทั้งในระดับนานาชาติและในระดับประเทศ ซึ่งจะทำให้คนที่เก่งและสนใจในงานวิชาการลักษณะนี้ มีพื้นที่ในการผลิตผลงานดีๆ ขณะเดียวกันก็เป็นหน่วยสร้างคนเก่งรุ่นใหม่ด้านการคำนวณ ที่ไม่ต้องเก่งเฉพาะด้านทฤษฎี แต่สามารถประยุกต์สิ่งที่ตนเองทำไปต่อยอดกับการทำงานอย่างอื่นได้ด้วย” ศาสตราจารย์ ดร.ภูมิ ในฐานะผู้อำนวยการศูนย์ กล่าวสรุป
จากนักวิจัยที่มีผลงานและได้รับการยอมรับระดับสากล สู่กลุ่มวิจัยทฤษฎีจุดตรึงและการประยุกต์ ที่ทำให้ มจธ. เป็นมหาวิทยาลัยอันดับหนึ่ง ในกลุ่ม Physical Sciences 2 ปีซ้อน (2021, 2022) น่าจะเป็นเครื่องยืนยันได้ว่า การเกิดขึ้นของศูนย์ความเป็นเลิศ TaCS-CoE ที่เกิดขึ้น จะสามารถสร้างชื่อเสียงและสร้างประโยชน์กับสถาบันและประเทศได้อย่างแน่นอนในอนาคตอันใกล้นี้
